در دعاى کمیل امیر مؤ منان علیه السلام به این نکته برمى خوریم که اگر بر سر راه دعا عایق و مانعى قرار گیرد و شخص داعى توجه به مانع نکرده و آن را رفع ننماید، اجابت نیز انجام نخواهد گرفت . حضرت با جمله اللهم اغفرلى الذنوب التى تحبس الدعاء(1) به این شرایط مهم اشاره فرموده و گناه را اساسى ترین مانع دعا قرار داده اند، سپس براى علاج آن ، دستور به استغفار داده اند.
در این زمینه روایتى نیز به ما رسیده است - که معاذ بن جبل از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم نقل مى کند - و در آن به بسیارى از موانع دعا اشاره شده است (2) در آن روایت پیامبر اکرم اشاره به باطن اعمال فرموده اند؛ آن هم باطنى که حتى از دید و علم ملائکه حامل اعمال مخفى مى ماند.
ما در این جا این روایت را نقل به معنى نموده و مورد بحث خود را در این مقطع نقل مى نماییم و از ذکر آنچه که فعلا مربوط به مبحث ما نیست صرف نظر مى نماییم .
1- غیبت برادران دینى .
2- عملى که بنده به وسیله آن در پى کسب منفعت دنیایى باشد.
3- تکبر بر خلایق .
4- خود بزرگ بینى و عجب .
5- حسد نسبت به آنان که به علم و عمل اشتغال دارند.
6- عدم شفقت و ترحم نسبت به دیگران .
7- عملى که بنده به واسطه آن ، قصد معروف شدن در بین مردم را دارد.
8- عمل را به خاطر خدا به جا نیاورده است .
9- زبان او موجب ایذاء دیگران است .
10- گناهان خود را بر عهده دیگران مى گذارد.
11- با بزرگداشت خود دیگران را تحقیر مى نماید.
12- با پاک جلوه دادن خود، به آلودگى دیگران اشاره مى نماید.
13- به واسطه دنیا مى خواهد آخرت را تاءمین کند.
14- به دیگران فحاشى مى نماید.
15- در حضور دیگران به نجوا مى پردازد.
16- در او نسبت به مردم حالت گزندگى است .
موارد ذکر شده مجموعه اى است از موانع قبولى اعمال ، به خوبى روشن است که این ها موانع دعا هم هستند، زیرا دعا خود عملى است که عبادت بوده و موجب قرب الهى مى گردد و اگر مورد قبول واقع شود، به دنبال خود اجابت هم دارد؛ ولى اگر مردود گردد مضمون آن نیز مقبول نشده و قهرا به اجابت نخواهد رسید.
1- ترجمه : خدایا آن گناهانى که دعا را محبوس مى کنند بر من ببخش .
2- عده الداعى ، ابن فهد حلى ، ص 242